قلاویز دستی: ابزاری برای ایجاد رزوه در فلزات و سایر مواد
قلاویز دستی [به انگلیسی: Hand Thread Tap] یکی از ابزارهای پرکاربرد در ایجاد رزوه درون قطعات فلزی یا سایر مواد است. این ابزار به‌طور خاص در عملیات تراشکاری، ساخت قطعات دقیق، و تعمیرات صنعتی کاربرد دارد. قلاویز دستی به دلیل سهولت در استفاده و عدم نیاز به دستگاه‌های پیچیده، یک انتخاب محبوب برای انجام کارهای کوچک در محل است.
تعریف قلاویز دستی
قلاویز دستی ابزاری است که برای ایجاد رزوه در داخل سوراخ‌های از پیش سوراخ شده به‌کار می‌رود. رزوه‌ها در بسیاری از کاربردهای صنعتی برای اتصال قطعات مختلف به یکدیگر استفاده می‌شوند. قلاویزهای دستی معمولاً از یک میله فولادی با طراحی خاص ساخته شده‌اند که دارای دندانه‌های تیزی هستند که به هنگام چرخش داخل سوراخ، رزوه ایجاد می‌کنند. این ابزار به‌طور دستی استفاده می‌شود و معمولاً با یک دسته قلاویز ساده، در جهت چرخش به داخل قطعه مورد نظر حرکت داده می‌شود.
قلاویزهای دستی به دلیل اندازه کوچک و طراحی ساده‌ای که دارند، به راحتی قابل حمل هستند و در محیط‌های مختلف کارگاهی قابل استفاده است. استفاده از قلاویز دستی در پروژه‌هایی که به سرعت و با دقت بالا نیاز دارند، می‌تواند هزینه‌های کارگاهی را کاهش دهد. همچنین، قلاویز دستی برای استفاده در فضاهای محدود یا پروژه‌های کوچک که به تجهیزات بزرگ نیاز ندارد، بسیار مناسب است.
قلاویز سه تایی
این قلاویزها به‌طور کلی شامل سه قلاویز مستقل می‌شود:
- قلاویز اول رو (Taper Taps)
این نوع قلاویز به تدریج و با شیب خاصی شروع به برش رزوه می‌کند. این نوع برای شروع رزوه در داخل سوراخ‌های جدید استفاده می‌شود و معمولاً در انتهای قلاویز یک قسمت پخ وجود دارد که به ورود آن به داخل سوراخ کمک می‌کند. - قلاویز وسط رو (Plug Taps)
این قلاویزها برای ایجاد رزوه در سوراخ‌هایی که از قبل به اندازه کافی باز شده‌اند، استفاده می‌شوند. قلاویزهای مستقیم قادر به برش رزوه تا عمق بیشتری هستند و معمولاً در مراحل بعدی فرآیند استفاده می‌شوند. - قلاویز آخر رو (Bottoming Taps)
این قلاویزها برای برش رزوه در سوراخ‌هایی که عمق کمتری دارند و به‌طور کامل به سوراخ نزدیک می‌شوند، استفاده می‌شوند. این نوع قلاویزها برای ایجاد رزوه‌هایی که تا انتهای سوراخ ادامه دارند، مناسب هستند.
نحوه استفاده از قلاویز دستی
برای استفاده از قلاویز دستی ابتدا باید نوع و اندازه قلاویز مناسب برای رزوه‌زنی را بر اساس ابعاد سوراخ و نیاز به دقت انتخاب کنید. قبل از استفاده از قلاویز، باید یک سوراخ پیش‌سوراخ‌شده با قطر مناسب برای ایجاد رزوه آماده باشد. قطر سوراخ باید به‌گونه‌ای باشد که قلاویز بتواند به‌راحتی وارد آن شود و فضای کافی برای برش رزوه فراهم کند. قلاویز را در آچار مخصوص قرار داده و محکم کنید تا ابزار بتواند به‌طور مؤثر در حین کار چرخیده و فشار لازم را وارد کند.
سپس، قلاویز را به آرامی و به‌صورت مستقیم وارد سوراخ کرده و با چرخاندن آچار یا دسته، دندانه‌ها را وارد سوراخ کنید. معمولاً در ابتدا باید فشار ملایمی وارد کنید و سپس فشار را در حین ورود به داخل سوراخ افزایش دهید. پس از اتمام رزوه‌زنی، قلاویز را به‌آرامی از سوراخ خارج کنید. ممکن است نیاز باشد که قلاویز را کمی بچرخانید و سپس آن را بیرون آورید.
نکاتی که باید در استفاده از قلاویز دستی رعایت کنید:
- استفاده از روغن یا مایع خنک‌کننده:
برای کاهش اصطکاک و جلوگیری از سایش سریع دندانه‌ها، بهتر است هنگام استفاده از قلاویز از روغن یا مایع خنک‌کننده مناسب استفاده کنید. - حفظ دقت در راستای قلاویز:
برای جلوگیری از آسیب دیدن قطعه و به‌دست آوردن رزوه‌های صاف و دقیق، باید قلاویز را در راستای عمودی به داخل سوراخ هدایت کنید. - توجه به جنس قطعه:
انتخاب قلاویز مناسب باید با توجه به جنس قطعه انجام شود؛ زیرا برای فلزات نرم و سخت، قلاویزهای مختلف با ویژگی‌های متفاوت مورد نیاز است.
