زمان مطالعه: 9 دقیقه
قلاویز ها ابزاری هستند که اکثر مهندسان در مقطعی از حرفه خود با آن‌ها مواجه خواهند شد. قلاویزها عملاً در همه جا استفاده می‌شوند. فرقی نمی‌کند که در یک کارخانه کار می‌کنید، رزوه‌ای را در خانه تعمیر می‌کنید یا یک رزوه جدید ایجاد می‌کنید.
.
این نوشته راهنمای کاملی برای انواع قلاویزها است. انواع مختلفی از قلاویزها وجود دارند که دانستن دقیق زمان استفاده از هر کدام، رزوه‌تراشی شما را سریعتر و آسان‌تر می‌کند. در این نوشته انواع قلاویز، ساختار و عملکرد هرکدام بعلاوه نکات مهمی در خصوص عملیات قلاویزکاری آورده شده‌است.
.
1. قلاویز چیست و چه کاربردی دارد؟
قلاویز [به انگلیسی: Threading Tap] ابزاری با طراحی خاص است که برای برش رزوه‌های داخلی در قسمت‌های مختلف ماشین‌آلات استفاده می‌شود. آن‌ها بصورت دستی به کمک دسته قلاویز یا بصورت ماشینی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
.
در صنعت تعدادی از قطعات کوچک برای تکمیل یک قطعه بزرگ به یکدیگر متصل می‌شوند. برای اتصال این قطعات به هم از پیچ و مهره‌ها استفاده می‌شود. قلاویزها ابزاری هستند که برای رزوه کردن قسمت ماده‌گی جفت اتصال دهنده‌های فلزی (مهره‌ها) استفاده می‌شوند. در مقابل، حدیده ابزاری است که برای رزوه کردن قسمت‌های نری (پیچ‌ها) استفاده می‌شود. قلاویزها معمولا از فولاد پرکربن، فولاد HSS، فولاد آلیاژی و غیره ساخته می‌شوند.
.
2. قسمت‌های تشکیل دهنده
قلاویز در وحله اول از یک ساقه فولادی تشکیل شده‌است. قسمت بدنه شامل دندانه‌های تیز است که رزوه‌های داخلی را ایجاد می‌کند. همانطور که دندانه‌ها درون دیواره‌های سوراخ فرو می‌روند، مواد اضافی به صورت براده‌های پیچ خورده برداشته می‌شوند. در قسمت بدنه تعدادی شیار وجود دارند که به خارج شدن براده‌ها و ورود سیال برش کمک می‌کنند. قسمت انتهایی ساقه به شکل مربع است که به منظور قرار گرفتن درون آچار و فشنگی کاربرد دارد.
.
.
در زیر قسمت‌های اصلی قلاویز آورده شده‌است:
- بدنه: قسمت اصلی قلاویز است و رزوه‌ها توسط آن ایجاد می‌شوند.
- ساقه: به قسمت صاف بالای بدنه گفته می‌شود. سطح مقطع آن گرد است و مشخصات قلاویز از جمله سایز، جنس و برند شرکت تولید کننده بر روی آن حک می‌شود.
- درایو: به قسمت بالای ساقه گفته می‌شود. سطح مقطع این قسمت مربع شکل است و درون دسته قلاویز یا ماشین قلاویززن قرار می‌گیرد.
- شیار: شیارها در تمام طول بدنه از بالا به پایین دیده می‌شوند. براده‌های ایجاد شده هنگام برش رزوه‌ها از طریق همین شیارها خارج می‌شوند. همچنین، این شیارها برای ورود روان کننده به داخل سوراخ نیز کاربرد دارند.
- لبه برش: به وجه برشی ابزار که براده‌ها بر روی آن حرکت می‌کنند، گفته می‌شود.
.
3. قلاویز چگونه کار می‌کند؟
قلاویزها با حذف مواد از قطعه کار با استفاده از دندانه‌های تیز به عنوان یک ابزار برش عمل می‌کنند. آن‌ها در یک سوراخ در قطعه کار چرخانده می‌شوند و با خراشیدن امتداد دو طرف سوراخ یک سطح شیب‌دار مارپیچ ایجاد می‌کنند. می‌توان از یک قلاویز برای ایجاد رزوه‌های جدید برای اولین بار استفاده کرد یا می‌توان آن را در سوراخی که قبلاً رزوه شده است اجرا کرد تا به تعمیر رزوه‌های آسیب‌دیده کمک کند. قلاویزها معمولا فقط در یک جهت برش می‌دهند (برای رزوه‌های استاندارد در جهت عقربه‌های ساعت). برای خارج کردن قلاویز از درون سوراخ باید آن را در جهت معکوس بچرخانید.
.
.
4. انواع قلاویز
قلاویزها انواع مختلفی دارند که به دلایل و اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زیر برخی از رایج‌ترین انواع قلاویزها و همراه با توضیحات اساسی آورده شده‌است:
.
1.4. قلاویز دستی (پیش‌رو، میان‌رو، پس‌رو)
قلاویزهای دستی رایج‌ترین نوع قلاویز هستند، اما معمولاً برای کارهای CNC نمی‌توان از آن‌ها استفاده کرد. آن‌ها دارای یک پخ در ابتدای طول رزوه خود هستند. هدف اصلی وجود پخ این است که به دندانه‌های برش اولیه اجازه دهد تا به تدریج برش‌های عمیق انجام دهند. این کار نیروی مورد نیاز شما برای قلاویزکاری و همچنین سایش ابزار را کاهش می‌دهد. بعلاوه، به تراز کردن ابزار در سوراخ کمک می‌کند. از این قلاویزها به صورت مجموعه چنتایی (ست) استفاده می‌شود. این مجموعه شامل سه قلاویز است:
.
پیش‌رو: قلاویز اول‌رو با پخ بسیار کم عمق که برای شروع قلاویزکاری دستی استفاده می‌شود. آن‌ها چند دندانه برش اولیه بسیار کم عمقی دارند که نیروی مورد نیاز برای چرخاندن آن را کاهش می‌دهد تا قلاویزکاری با سهولت انجام شود. نکته منفی این قلاویزها در این است که 7 تا 10 رزوه اول در آن‌ها به طور کامل تشکیل نشده‌است، به این معنی که نمی‌توانند انتهای یک سوراخ کور را رزوه کنند.
.
.
میان‌رو: قلاویز دوم با پخ عمیق که 3 تا 5 روزه اولیه آن کامل نیست، به همین برای ایجاد رزوه به نیروی بیشتری برای چرخش نیاز دارند.
.
.
پس‌رو: قلاویز سوم با دندانه‌های برش کامل که می‌تواند تا انتهای یک سوراخ کور را هم رزوه کند. این قلاویزها قسمت پخ اولیه ندارند و در آخرین مرحله از قلاویزکاری دستی استفاده می‌شوند.
.
.
قلاویزهای دستی معمولاً با یک دسته قلاویز استفاده می‌شوند. دسته قلاویزها به عنوان یک آچار عمل می‌کنند و به شما اجازه می‌دهند تا قلاویز را در هر دو جهت بچرخاند. انواع مختلفی از آن‌ها وجود دارد که متناسب با اندازه قلاویزها ساخته می‌شوند. آن‌ها از یک قسمت گیره تشکیل شده‌اند که ابزار را محکم نگه می‌دارد و یک دسته دراز به عنوان اهرم عمل می‌کند.
.
.
2.4. قلاویز ماشینی
از قلاویز ماشینی برای برش رزوه به کمک دستگاه قلاویززن برقی استفاده می‌شود. داشتن سرعت معکوس در دستگاه دریل ضروری است تا قلاویز به راحتی از کار خارج شود.
.
ماشینی شیار صاف: این نوع قلاویزها دارای سطوح برش زاویه‌دار در انتها با شیارهای مستقیم هستند. آن‌ها همیشه یک برش بسیار با کیفیت و دقیق را ایجاد می‌کنند، زیرا سطوح برش زاویه‌دار آن‌ها به تقویت کیفیت قلاویزکاری کمک می‌کند.
.
.
ماشینی شیار مارپیچ: این قلاویزها معمولاً با ماشین‌آلات و بر روی آلومینیوم و فولاد نرم استفاده می‌شوند. هنگامی که از شیار مارپیچ استفاده می‌شود، رزوه‌تراشی عمیق‌تر و دقیق‌تر است، زیرا شکل مارپیچ شیار به براده‌ها اجازه می‌دهد تا به طور موثر از سوراخ خارج شوند.
.
.
3.4. قلاویز لوله
از آن می‌توانید برای ایجاد رزوه‌های موازی یا مخروطی استفاده کنید. قلاویزهای لوله را می‌توان به صورت دستی یا ماشینی استفاده کرد. آن‌ها همچنین برای برش رزوه‌های لوله، برای نصب در مکان‌هایی که مایع یا گاز از لوله‌ها عبور می‌کند، استفاده می‌شوند.
.
.
4.4. قلاویز ماشینی ساق بلند
این قلاویزها به کمک ماشین استفاده می‌شوند و طول بیشتری نسبت به سایر انواع قلاویزهای معمولی دارند. آن‌ها برای ایجاد رزوه در سوراخ‌های عمیق کاربرد دارند.
.
.
5.4. قلاویز ساقه خمیده
این نوع قلاویز به صورت دستی استفاده می‌شود و در جاهایی که فضای مناسبی برای حرکت دسته با دست وجود ندارد، کاربرد دارد. ساقه این نوع قلاویز بلند است و در قسمت انتهایی بصورت خمیده است.
.
.
6.4. قلاویز بدون شیار
این نوع قلاویزها برای ایجاد رزوه در فلزات نرم مانند برنج، مس، آلومینیوم و غیره استفاده می‌شوند. از ویژگی‌های این قلاویزها این است که هیچ گونه شیاری روی بدنه خود ندارد. آن‌ها برای ایجاد رزوه سطح سوراخ را برش نمی‌دهند، بلکه آن را بصورت نورد رزوه می‌کنند.
.
.
5. انتخاب سایز مته برای قلاویزکاری
قبل از قلاویزکاری، سوراخی با اندازه مناسب به کمک مته ایجاد می‌شود. اندازه مته باید برابر با قطر کوچک قلاویز باشد.
اگر اندازه مته بزرگتر باشد، رزوه‌ها عمق مناسبی پیدا نمی‌کنند. اگر سایز مته کوچک‌تر باشد، ایجاد رزوه با مشکل مواجه می‌شود و احتمال شکستن قلاویز وجود دارد. بنابراین، ضروری است که مته اندازه مناسبی داشته باشد. برای تعیین اندازه مته از جدول زیر در واحد متریک استفاده می‌شود:
.
.
6. مراحل قلاویزکاری
1. به کمک مته یک سوراخ با اندازه مناسب ایجاد کنید.
.
2. لبه سوراخ را پخ بزنید.
.
3. قطعه کار را محکم مهار کنید.
.
4. برای قلاویزکاری دستی به دسته قلاویز نیاز دارید. قسمت درایو مربعی را درون آچار قرار دهید و مطمئن شوید که قلاویز عمود بر دسته و محکم باشد.
.
5. هنگام استفاده ست قلاویز دستی ابتدا قلاویز پیش‌رو، میان‌رو و پس‌رو را به ترتیب استفاده کنید.
.
6. انجام عملیات قلاویزکاری به سیال برش مناسب نیاز دارد. سیال برش حرکت قلاویز را در حین چرخش درون سوراخ روانکاری می‌کند و به خروج براده‌ها از درون سوراخ کمک می‌کند. این کار چرخش قلاویز را آسان کرده و از شکستن آن جلوگیری می‌کند. بهتر است سیال برش خود را متناسب با جنس ماده‌ای که قلاویزکاری می‌کنید، انتخاب کنید. به طور کلی، از نفت سفید برای آلومینیوم، روغن معدنی برای فولاد آلیاژی و کاسترول مولی-دی برای فولاد ضد زنگ به عنوان روان‌کننده استفاده می‌شود. پلاستیک‌ها معمولاً به هیچ سیال برشی نیاز ندارند.
.
7. قلاویز را مستقیماً با سوراخ تراز کنید تا محور آن با سوراخ هم‌تراز ناشد. در غیر اینصورت، قلاویز درون سوراخ گیر می‌کند و احتمال شکستن آن بالا می‌رود.
.
8. قلاویز را یک چهارم دور در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید و سپس آن را تا یک چهارم دور برگردانید. یک چهارم دور چرخش به عقب به بیرون راندن براده‌ها کمک می‌کند.
.
9. اگر چرخش قلاویز با مشکل همراه است، قبل از چرخش آن را متوقف کنید. معمولا، چرخش قلاویز به سه دلیل با مشکل مواجه می‌شود. اول، ممکن است قلاویز هم‌تراز نباشد. دوم اینکه به ته سوراخ رسیده‌اید و سوم اینکه جنس قلاویز شما مناسب نیست.
.
10. پس از اتمام قلاویزکاری سوراخ را با هوای فشرده یا اسپری WD-40 تمیز کنید.
.
7. برخی فرم‌های رایج رزوه
ACME 60° STUB 60° Stub thread form
ACME STUB Stub Acme thread form
ACME-C Acme thread – centralizing
ACME-G Acme thread, general purpose
ACME STUB Stub Acme thread form
ACME-C Acme thread – centralizing
ACME-G Acme thread, general purpose
BA British Association Standard thread form
BSF British Standard Fine thread series
BSPP British Standard Pipe Parallel
BSPT British Standard Pipe Taper
BSW British Standard Whitworth
BSF British Standard Fine thread series
BSPP British Standard Pipe Parallel
BSPT British Standard Pipe Taper
BSW British Standard Whitworth
MM ISO Metric thread form
NC American National Coarse thread series
NEF American National Extra-Fine thread series
NF American National Fine thread series
NGO American National gas outlet threads
NGT American National gas taper threads
NEF American National Extra-Fine thread series
NF American National Fine thread series
NGO American National gas outlet threads
NGT American National gas taper threads
NPT American Standard taper pipe thread
NPTF Dryseal American Standard taper pipe thread
NPTR American Standard taper pipe thread for rail fitting
NPTF Dryseal American Standard taper pipe thread
NPTR American Standard taper pipe thread for rail fitting
UN Unfied and American thread series
UNC Unfied and American Coarse thread series
UNEF Unfied and American Extra-Fine thread series
UNF Unfied and American Fine thread series
UNC Unfied and American Coarse thread series
UNEF Unfied and American Extra-Fine thread series
UNF Unfied and American Fine thread series
.
اگر سوالی در مورد “قلاویز” دارید می‌توانید با ما تماس بگیرید. اگر این مقاله را دوست داشتید آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.
.
